‘Ολα τα παιδιά μαθαίνουν να μιλάνε ξεκινώντας με μεμονωμένες λέξεις; Η σύντομη απάντηση είναι ΟΧΙ!
Όταν αναφερόμαστε στην ανάπτυξη ομιλίας και λόγου, συνήθως σκεφτόμαστε την Αναλυτική Ανάπτυξη Λόγου (Analytic Language Development) η οποία και είναι η “τυπική” ανάπτυξη ομιλίας και λόγου που ακολουθούν τα παιδιάόταν κατακτούν πρώτα μια λέξη (και το νόημα της), στη συνέχεια συνδυάζουν δυο λέξεις για να δημιουργήσουν μια φράση, έπειτα δημιουργούν προτάσεις με 2-3 λέξεις και στη συνέχεια κατακτούν τους γραμματικούς και συντακτικούς κανόνες.
‘Ομως πολλοί γονείς και θεραπευτές δεν γνωρίζουν πως υπάρχει άλλη μια μορφή ανάπτυξης ομιλίας και λόγου που ονομάζεται Gestalt (Gestalt Language Development), ένας όρος ο οποίο περιγράφει ένα φυσιολογικό τρόπο ανάπτυξης και επεξεργασίας της γλώσσας από κάποια άτομα. Ο όρος Gestalt προέρχεται από τη Γερμανική γλώσσα και μεταφράζεται ως “ολικό”, δηλαδή κάτι το οποίο εκλαμβάνεται ως όλο, ανεξάρτητα από τα διάφορα μέρη του.
Τι είναι λοιπόν η Ανάπτυξη Λόγου Gestalt;
Η Ανάπτυξη Λόγου Gestalt αναφέρεται στην εκμάθηση της γλώσσας σε “κομμάτια” και όχι σε μεμονωμένες λέξεις όπως συμβαίνει στην αναλυτική ανάπτυξη λόγου. Αυτά τα “κομμάτια” χαρακτηρίζονται από έντονα στοιχεία προσωδίας και επιτονισμού και συνηθώς αποτελούν μέρος άμμεσης ή καθυστερημένης ηχολαλίας. Τα “κομμάτια” (gestalts) συνήθως προέρχονται από διάφορες πηγές, όπως από κάποια ταινία, σειρά, τραγούδια, βιβλία κτλ, και μπορεί να είναι από μια φράση ή πρόταση μέχρι και ένα ολόκληρο τραγούδι!
Είναι σημαντικό να ξέρουμε πως τα gestalts έχουν κάποιο συγκεκριμένο νόημα για τα παιδιά. Για παράδειγμα, δούλευα με ένα παιδί πριν δυο χρόνια, το οποίο κάθε φορά που πείναγε έλεγε “Τι ωραία που μυρίζει η πίτσα”, κάτι που αποτελεί καθυστερημένη ηχολαλία και το είχε ακούσει από ένα παιδικό που έβλεπε στο tablet και για αυτόν σήμαινε “πεινάω”!
Οι Dr. Barry Prizant (1983) και Marge Blanc (2012) περιέγραψαν 6 στάδια ανάπτυξης ομιλίας Gestalt:
Το πρώτο στάδιο, αποτελείται από καθυστερημένη ηχολαλία και gestalts με σκοπό την επικοινωνία, όπως περιέγραψα παραπάνω στο παράδειγμα.
Στο δεύτερο στάδιο, το παιδί αρχίζει να “σπάει” και να συνδυάζει τα gestalts σε μικρότερα κομμάτια.
Στο τρίτο στάδιο, το παιδί ξεκινάει να απομονώνει μεμονωμένες λέξεις και να τις συνδυάζει σε φράσεις, κατακτώντας και το νόημα αυτών.
Στο τέταρτο στάδιο, αρχίζουν να εκφέρουν προτάσεις που ακολουθούν τους βασικούς κανόνες της γραμματικής, ενώ στα στάδια πέντε και έξι βλέπουμε εμφανίζονται πιο σύνθετα στοιχεία γραμματικής και συντακτικού.
Πολλά αυτιστικά παιδιά αναπτύσσουν και επεξεργάζονται τη γλώσσα με τον τρόπο Gestalt, χωρίς να αποτελεί τον κανόνα όμως. Οι γονείς και οι θεραπευτές χρειάζεται να λειτουργούμε σαν “ντεντέκτιβς” ώστε να κατανοήσουμε το πραγματικό νόημα πίσω από το gestalt που λέει το παιδί μας! Η καθυστερημένη ηχολαλία, και η άμεση φυσικά, αποτελούν επικοινωνία. Είναι σημαντικό λοιπόν να αναγνωρίζουμε και να αποδεχόμαστε την ηχολαλία, με ένα νεύμα ή λέγοντας “χμμμ” ή “ναι”, χωρίς να λαμβάνουμε τα gestalts κυριολεκτικά.
Ιωάννα Πιερράτου, MSc Λογοθεραπεύτρια, BSc Ψυχολόγος